Firma Global Trade oferuje dwa systemy instalacyjne oparte na technologii rur wielowarstwowych PE-X/AL/PE-X: Aqualpex – z mosiężnymi cynowanymi złączkami skręcanymi, oraz Aqualpress – ze złączkami zaciskanymi. Ofertę uzupełniają rury PE-RT oraz narzędzia i akcesoria.

Podstawowym zadaniem materiału, z którego zbudowana jest wewnętrzna instalacja wodociągowa i ogrzewcza, jest zapewnienie wysokiej odporności na korozję, wysoką temperaturę i ciśnienie. Inne problemy zachowania długiego okresu użytkowania instalacji mają miejsce w przypadku instalacji zimnej i ciepłej wody, a inne w przypadku instalacji ogrzewczych. Głównym warunkiem utrzymania odpowiedniej trwałości sieci wewnętrznych jest zapewnienie do ich budowy takich materiałów konstrukcyjnych, które w ekstremalnych dla danej instalacji warunkach pracy nie będą podatne na uszkodzenia lub zniszczenie oraz nie spowodują pogorszenia jakości przepływającej wody. Problem sprowadza się do zastosowania takich materiałów, które nie będą ulegały korozji. Nie mogą one również dopuszczać do wtórnego zanieczyszczenia wody nie tylko w wyniku przedostania się do medium produktów korozji rurociągów i armatury, ale również tworzenia się biofilmów na skorodowanych, wewnętrznych powierzchniach rur oraz wypłukiwania metali ciężkich, takich jak ołów, kadm lub chrom ze złączek.

Przekrój rury wielowarstwowej PE-X/AL/PE-X

Kształtka systemu Aqualpex

Jakość wody

W dniu 12 marca 2009 r. zostało wydane rozporządzenie Ministra Infrastruktury zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 56 / 2009, poz. 461). Regulacja ta znajduje się w grupie przepisów techniczno-budowlanych, których stosowanie jest obowiązkowe. Weszła ona w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem § 1 pkt 33, który wszedł w życie z dniem ogłoszenia. Jeden z przepisów tego rozporządzenia stwierdza: Wyroby zastosowane w instalacji wodociągowej powinny być dobrane z uwzględnieniem korozyjności wody, tak aby nie następowało pogarszanie jej jakości oraz trwałości instalacji, a także aby takich skutków nie wywoływało wzajemne oddziaływanie materiałów, z których wykonano te wyroby.
Zmiany w § 120, pkt 2 polegające na dodaniu ppkt 2a, podnoszą rangę bezpieczeństwa użytkowników ciepłej wody użytkowej podgrzewanej i gromadzonej w zasobnikach. Zwiększyły się również wymagania dotyczące termicznej dezynfekcji wody użytkowej, w celu likwidacji bakterii Legionella. Nowy przepis wprowadza obowiązek uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70^oC i nie wyższej niż 80^oC. Aby spełnić te warunki, należy zastosować do budowy instalacji wyroby takie, by ich wzajemne oddziaływanie na siebie i wzajemne oddziaływanie między nimi i wodą nie powodowało pogorszenia jakości dostarczanej wody oraz zmian skracających trwałość instalacji. Jest to związane z odpowiednim zestawieniem tych wyrobów stosownie do jakości wody. Projektanci, inwestorzy, właściciele i zarządcy budynków powinni być zobowiązani, aby przy projektowaniu, wykonywaniu, użytkowaniu wewnętrznej sieci wodociągowej i ogrzewczej brać pod uwagę ocenę korozyjności dostarczanej wody, która wprowadzana jest do sieci a następnie do instalacji wewnętrznej w budynku. Jeżeli projektant po otrzymaniu analizy wody, którą projektowana instalacja będzie przewodzić, nie zastosuje do jej budowy odpowiednich materiałów i ulegnie ona przedwczesnemu zniszczeniu lub doprowadzi do wtórnego zanieczyszczenia wody dostarczanej do odbiorcy, to poniesie on odpowiednie zawodowe konsekwencje.

Do montażu złączek systemu Aqualpex wystarczają dwa klucze płaskie lub nastawne z gładkimi szczękami

Korozyjność wody w Polsce

Według wymagań przepisów krajowych oraz norm europejskich odpowiedzialność za jakość wody ponosi jej dostawca, a jakość tej wody zgodnie z normami, to również brak agresywności korozyjnej w stosunku do materiałów instalacyjnych. Na przedsiębiorstwach wodociągowych spoczywa obowiązek dostarczania wody, która nie powinna oddziaływać korozyjnie na przewody i urządzenia wodociągowe. Niestety w bardzo wielu miastach w kraju woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie spełnia takich wymagań, co prowadzi do przedwczesnej korozji rur metalowych (w tym wykonanych ze stali stopowych odpornych na korozję i miedzianych), czego konsekwencją są częste awarie instalacji.

Firma COBRTI Instal wykonywała okresowo oznaczenia stopnia korozyjności wód na terenie Polski. Według stanu na rok 1995 stwierdzono (oceniając 116 ujęć), iż w 68% ujęć woda wodociągowa wykazuje zwiększoną agresywność korozyjną w stosunku do stali ocynkowanej, w 14% w stosunku do miedzi, a w 10% do stali kwasoodpornej. Wyniki tych analiz opublikowano i wydano jako Zalecenia dla projektantów instalacji zimnej i ciepłej wody wodociągowej oraz wodnych instalacji ogrzewczych w zakresie wyboru i łączenia materiałów uwzględniające agresywność korozyjną wód wodociągowych w 52 miastach w Polsce (Warszawa 2001). Są one materiałem pomocniczym dla inwestorów, projektantów, a także dla wykonawców instalacji ciepłej i zimnej wody wodociągowej, instalacji i ogrzewania wodnego i służb eksploatacyjnych tych instalacji.

Elementy budowy złączek systemu Aqualpex: a – kauczukowe oringi, b – nacięty gwint,
c – wzmocnienia pachwinowe

Tworzywo sztuczne PE-X w instalacjach

Jednym z niewielu materiałów stosowanych do produkcji rur, który potrafi sprostać wysokim wymaganiom stawianym przez regulacje prawne, projektantów, wykonawców i użytkowników jest polietylen sieciowany PE-X. Tworzywo to zostało wyprodukowane po raz pierwszy w 1972 roku. Instalacje wykonane z tego materiału pracują niezawodnie do dzisiaj, a ich trwałość jest porównywalna z trwałością budynku, w którym je zastosowano. Polietylen sieciowany jest najbardziej odpowiednim materiałem do produkcji rur wielowarstwowych stosowanych w instalacjach wymagających wysokich temperatur do 95^oC, np. w ogrzewnictwie. W chwili obecnej od instalacji wymaga się nie tylko, aby była ona trwała i bezpieczna dla zdrowia, ale również jak najprostsza w montażu oraz atrakcyjna cenowo. Biorąc pod uwagę opisane wyżej uwarunkowania firma Global Trade oferuje swoim odbiorcom dwa nowoczesne systemy instalacyjne oparte na rurach warstwowych na bazie tworzywa PE-X. Oba rozwiązania objęte są 10-letnią gwarancją producenta.

Rura wielowarstwowa PE-X/AL/PE-X Global Trade w otulinie ze spienionego polietylenu

System Aqualpex

Aqualpex to kompletny system instalacyjny składający się z kształtek mosiężnych, skręcanych, pokrytych warstwą cyny, z pierścieniem przeciętym, oraz rur wielowarstwowych PE-X/AL/PE-X. Nazwa produktu jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Global Trade. Rozwiązanie jest przeznaczone do budowy instalacji wody zimnej i ciepłej oraz centralnego ogrzewania.

Złączki poddawane są kontroli jakości w laboratorium zakładowym. Na zdjęciach: stacja testów i stanowisko sterowania badaniem

Elementy innowacyjne
Rura PE-X/AL/PE-X jest produkowana z polietylenu sieciowanego z wewnętrzną warstwą aluminium. Aluminium czyni rurę trwale elastyczną (raz nadany przy pomocy sprężyny lub giętarki kształt pozostaje) oraz tworzy stuprocentową barierę dla tlenu (nie występuje szkodliwe dla instalacji c.o. zjawisko dyfuzji tlenu przez ścianki rury). Brak bariery tlenowej w ściance rury powoduje wnikanie tlenu przez ściankę przewodu do instalacji. Skutkiem tego może być zapowietrzanie się instalacji ogrzewczej, hałas, przyśpieszona korozja grzejników, nieprawidłowa praca pomp, powstawanie w instalacji stref niedogrzanych (w szczególności w ogrzewaniu podłogowym). Według przeprowadzonych badań, brak bariery antydyfuzyjnej jest porównywalny z cotygodniową wymianą całej objętości wody w instalacji. Każdorazowa wymiana takiej wody powoduje dostarczenie dużej ilości tlenu rozpuszczonego w wodzie. Będzie się on gromadził przede wszystkim w najwyższych punktach obwodu grzewczego (tam gdzie ciśnienie jest najniższe).

Wielowarstwowa budowa przewodów ogranicza również do minimum niekorzystne zjawisko wydłużenia liniowego, które występuje we wszystkich instalacjach wykonanych z tworzyw sztucznych. Również tę cechę uzyskano w wyniku zastosowania warstwy aluminium. Wydłużenia liniowe dla rury wielowarstwowej są tylko dwukrotnie większe niż dla rur miedzianych. Minimalny promień gięcia dla rur to 5 x DN (średnica zewnętrzna przewodu). Dzięki takiej budowie, rury łączą w sobie wszystkie zalety nowoczesnego tworzywa, z którego zostały zrobione, i metalu. Stosowanie tego typu przewodów pozwala na duże oszczędności na złączkach, nawet do 50% (w szczególności kolan) oraz zmniejsza ryzyko nieszczelnych połączeń w przypadku niedociągnięcia nakrętki zaciskowej przez instalatora. Rury dostępne są w następujących średnicach: 16 x 2,0 mm, 20 x 2,0 mm, 25 x 2,0 mm oraz 32 x 3,0 mm.

Kształtka zaciskowa systemu Aqualpress

Zaciskarka do wykonywania połączeń w systemie Aqualpress

Złączki skręcane Aqualpex
Złączki dedykowane dla systemu Aqualpex instaluje się bardzo szybko, bez używania specjalistycznych narzędzi. Do ich montażu wystarczą dwa klucze płaskie lub nastawne z gładkimi szczękami. Korpusy kształtek na płaskiej powierzchni oznaczone są wklęsłym logo firmy (AQ). Taka konstrukcja korpusu pozwala pewnie zamocować klucze w celu skręcenia złącza bez obawy zsunięcia się narzędzi. Oringi uszczelniające złącze na korpusie wykonane są z odpornego na wysokie temperatury kauczuku syntetycznego HDPE, którego trwałość określana jest na około 50 lat. Powierzchnia uszczelek została specjalnie pokryta warstwą silikonu, aby ułatwić wsunięcie rury na złączkę oraz zabezpieczyć uszczelki przed uszkodzeniem i procesem starzenia się gumy. Gwinty wszystkich złączek mają zewnętrzną powierzchnię krzesaną. Dzięki temu materiał uszczelniający (taśma teflonowa lub sznur nylonowy) nie zsuwa się z gwintu podczas skręcania. Instalator nie musi zatem wykonywać czasochłonnych czynności związanych ze stępieniem gwintu. Kształtki posiadają na korpusie w pachwinach specjalne, dodatkowe wzmocnienia zabezpieczające je przed uszkodzeniem i naprężeniami powstającymi w każdej instalacji. Zmiana przekroju wewnętrznego we wnętrzu złączki odbywa się w sposób łagodny, co powoduje zmniejszenie oporów miejscowych na złączce i eliminację uciążliwego hałasu przepływającej wody.


Produkcja złączek odbywa się w zakładzie produkcyjnym w miejscowości Grzywna pod Toruniem. Kontrola jakości przeprowadzana jest w nowoczesnym laboratorium, zanim produkt opuści zakład. Według zaleceń krajowych, złączek skręcanych nie należy stosować w posadzkach. Kształtki montowane w ścianie powinny być zabezpieczone przed agresywnym działaniem materiałów budowlanych (np. wapna).

System Aqualpress

Aqualpress to drugi z oferowanych przez Global Trade nowoczesnych systemów instalacyjnych. Składa się on ze złączek mosiężnych cynowanych z tuleją zaciskową ze stali nierdzewnej oraz doczołowej przekładki dielektrycznej i oringów uszczelniających. System bazuje na rurze PE-X/ AL/PE-X i przeznaczony jest do budowy instalacji wody zimnej i ciepłej oraz centralnego ogrzewania. Połączenie rury ze złączką powinno odbywać się poprzez zaprasowywanie zgodnie z instrukcją montażu i za pomocą oferowanych przez producenta narzędzi (prasa ręczna, szczęki typu U, kalibrator, nożyce do cięcia). Dopuszczone jest stosowanie innych zaciskarek wyposażonych w szczęki typu U. Złączki zaprasowywane dopuszczone są do zalewania w posadzkach w wyjątkowych wypadkach, po uprzednim zabezpieczeniu ich przed kontaktem z materiałami budowlanymi.

Dla łatwego rozróżnienia poszczególne typy rur posiadają różne kolory opakowań: a – rury z taśmą AL zgrzewana na zakładkę, b – rury z taśmą AL łączoną doczołowo, c – rury PE-RT

Wykrywanie niezaprasowanych połączeń
W 2006 roku DVGW (Niemieckie Stowarzyszenie Branży Gazowej i Wodnej – najważniejszy w Europie urząd certyfikująco-kontrolny w zakresie armatury) wydał nowe wytyczne dla producentów złączek, ułatwiające wcześniejsze wykrycie przecieku połączenia, które przez niedopatrzenie lub nieuwagę instalatora nie zostało w ogóle zaprasowywane podczas montażu. Norma niemiecka stwierdza że: (…) Przeciek złączki niezaprasowanej na połączeniu powinien się ujawnić już przy ciśnieniu próbnym maksymalnie 6,5 bara, zarówno przy próbie wodnej, jak i powietrznej. Bardzo często zdarzało się, że niezaprasowana złączka ukryta pod posadzką nie wykazywała przecieku podczas próby ciśnienia nawet przy ciśnieniu próbnym wynoszącym kilkanaście barów. Jednak po upływie kilku miesięcy przeciek pojawiał się na złączce, powodując zalanie pomieszczenia. Połączenie złączki Aqualpress z rurą zostało tak skonstruowane, aby pełną szczelność uzyskało tylko w wypadku wykonania mechanicznego zaprasowania przy użyciu szczęk typu U. Złączki Global Trade wykazują przeciek na połączeniu niezaprasowanym już przy ciśnieniu próbnym wynoszącym 5 barów. Dzięki temu w porę możliwa jest lokalizacja błędów popełnionych przez instalatora.

Zastosowania
System zaprasowywany można stosować w instalacjach wody użytkowej, ogrzewania grzejnikowego oraz ogrzewania podłogowego. W przypadku tego ostatniego nie wolno wykonywać połączenia zaprasowywanego w pętli grzewczej. Jednakże dopuszcza się w wyjątkowych sytuacjach tego typu połączenia w posadzkach w instalacjach zimnej i ciepłej wody użytkowej oraz przy rozprowadzeniach przewodów w instalacji ogrzewczej. Dzięki złączkom zaprasowywanym możliwe jest naprawianie wszelkich uszkodzeń rur w podłodze i ścianie, gdyż większość systemów instalacyjnych opartych na tego typu połączeniach posiada dopuszczenie na zatapianie ich w posadzkach. Jednak zawsze przed wykonaniem połączenia w posadzce należy upewnić się u doradcy technicznego, czy w danej sytuacji możliwe jest wykonanie połączenia pod podłogą. Złączki w systemie zaprasowywanym wytwarzane są z mosiądzu pokrytego warstwą cyny.

Montaż w betonie
Złączki zaprasowywane, jako połączenia trwale nierozłączne, znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie istnieje konieczność zalania wykonanego połączenia betonem. Jednak należy bezwzględnie unikać wykonywania połączeń przewodów w posadzkach, aby całkowicie wyeliminować ryzyko ewentualnego wycieku wody. Przed przystąpieniem do zaprasowania połączenia, korpus złączki trzeba wcześniej owinąć taśmą izolacyjną lub jakimkolwiek innym materiałem izolacyjnym nieprzepuszczającym wody, aby zabezpieczyć go przed niszczącym działaniem agresywnych składników zawartych w betonie. Zaleca się, aby proces zaciskania wykonywać w temperaturze powyżej +5oC. Aby uzyskać stuprocentową szczelność połączeń, wszystkie elementy muszą być odpowiednio spasowane, czyste i bez uszkodzeń. Szczęki zaciskarki muszą być założone na złączce prostopadle do osi rury i w odpowiedniej odległości od korpusu złączki.
Do wykonania połączeń zaprasowywanych można użyć zestawów prasek składających się z:
• zestawów elektrycznych o napięciu 230 V,
• zestawów akumulatorowych o napięciu 12 V,
• praski ręcznej.

Złączka przejściowa: rura miedziana – PE-X/AL/PE-X
W Warunkach Technicznych Wykonania i Odbioru Rurociągów z Tworzyw Sztucznych autorstwa dr inż. Lucjana Furtaka, dr hab. inż. Stanisława Rabieja, mgr inż. Jakuba Wild wydanych przez Polską Korporację Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej i Klimatyzacji (Warszawa 1996 r.) podane są zasady prawidłowego podłączenia instalacji wykonanej z tworzywa sztucznego do źródła ciepła w instalacji ogrzewczej. Nie należy łączyć przewodu z tworzywa sztucznego bezpośrednio z kotłem c.o. lub innym źródłem wytwarzającym ciepło, aby uniknąć bezpośredniego podgrzewania przewodu przez to urządzenie. Dlatego pomiędzy źródłem ciepła i przewodem z tworzywa sztucznego należy zamontować rurę metalową o długości co najmniej 0,5 m przy obliczeniowej temperaturze wody maksymalnie 60oC i o długości co najmniej 2 m przy wyższych temperaturach obliczeniowych. Wymagania te można pominąć, jeżeli producent kotła wyraża na to zgodę.
W celu sprostania tym wymogom oraz aby ułatwić pracę instalatorom system ze złączkami zaprasowanymi został uzupełniony o specjalne kształtki umożliwiające wykonanie takiego podłączenia bez konieczności stosowania złączek redukcyjnych lub pośrednich. Złączka z jednej strony posiada końcówkę do zaprasowania, natomiast z drugiej strony umożliwia wlutowanie standardowej rury miedzianej. Czynność połączenia należy wykonać najpierw dla rury miedzianej (po uprzednim zdjęciu elementów z tworzywa sztucznego i gumy). Następnie, po założeniu powtórnie tych elementów na złączkę, można wykonać zaprasowanie.

Rury PE-RT

W celu poszerzenia oferty rynkowej dla instalatorów firma Global Trade wprowadziła do sprzedaży importowane rury z polietylenu o podwyższonej wytrzymałości na temperaturę PE-RT. Przewody te to rury wielowarstwowe wyposażone we wkładkę aluminiową. Posiadają one bardzo dużą plastyczność i odporność na deformację nawet przy punktowym obciążeniu. Są również trwałe i pozbawione ryzyka tworzenia się pęknięć naprężeniowych na powierzchni. Przewody z tego materiału nie wymagają usieciowania, przez co są tańsze w produkcji. Nadają się do budowy instalacji ogrzewania podłogowego, instalacji sanitarnych i grzewczych przy zastosowaniu oferowanych przez producenta złączek.
Rury PE-RT posiadają następujące właściwości:
• odporność na starzenie się,
• wysoka spoistość,
• giętkość, łatwość układania, formowania,
• odporność na warunki pogodowe,
• gładkie ścianki rur,
• mała wydłużalność termiczna,
• niska cena.

Technologia łączenia warstwy aluminium

Oferowane przez Global Trade rury posiadają wkładkę aluminiową łączoną na zakładkę lub na styk. Obie metody różnią się technologicznie i dają w efekcie rury o nieco innych właściwościach. W metodzie zgrzewania doczołowego najpierw wytwarzana jest wewnętrzna warstwa z PE lub PE-X, a następnie na niej zgrzewana jest (doczołowo) warstwa aluminium. W metodzie na zakładkę jako pierwsza powstaje warstwa aluminium a dopiero potem odbywa się wtłaczanie warstwy spoiwa i tworzywa sztucznego do wewnątrz i nakładanie warstwy zewnętrznej. W ten sposób brak jest kontaktu gorącego zgrzewu aluminium z warstwą spoiwa i polietylenu. Kolejnym plusem metody „na zakładkę” jest możliwość zastosowania cieńszej niż w przypadku zgrzewania doczołowego taśmy aluminiowej. Tam musi być ona grubsza, aby zapewnić większy poprzeczny przekrój zgrzewu. Z kolei rura z wkładką Al łączoną doczołowo jest sztywniejsza i posiada większą wytrzymałość na ciśnienie oraz na naprężenia, które mogą powstawać w miejscach zgięć, np. na łukach. Badana wykazały, że sama tylko rura (wkładka) aluminiowa wytrzymuje ciśnienie 12 barów. Testy na rozrywanie nigdy nie powodują zerwania rury na zgrzewie. Zastosowanie cieńszej wkładki aluminiowej sprawia, że rura jest lżejsza oraz daje się łatwiej kształtować (jest bardziej elastyczna). Zaleca się stosowanie tego typu rur do ogrzewania podłogowego.

Certyfikaty

Wszystkie systemy firmy Global Trade posiadają certyfikat ISO. Ich jakość potwierdzona jest również certyfikatami:
• rury wielowarstwowe: Atest COBRTI Instal AT/2006-02-1597,
• złączki skręcane: Deklaracja zgodności z normą PN-EN 1254-4,
• rury i kształtki: Atest Higieniczny Państwowego Zakładu Higieny.
Pełna oferta przedsiębiorstwa znajduje się na stronie internetowej www.global-trade.pl. Firma organizuje również szkolenia dla instalatorów.

Wojciech Trawiński
Autor jest prokurentem
firmy Global Trade