Przeciwwybuchowe, oddymiające i chemoodporne wersje wentylatorów zostały pomyślane do pracy w nietypowych, trudnych warunkach. Poszczególne modele urządzeń w wykonaniach specjalnych różnią się między sobą mocą, typami konstrukcji i przeznaczeniem.

Wentylatory w wykonaniu chemoodpornym zostały zaprojektowane z myślą o pracy w najtrudniejszych warunkach. Stosuje się w nich wirniki bębnowe, cechujące się cichą pracą oraz odpornością na zanieczyszczenia mechaniczne.
Wentylatory chemoodporne występują w wersji kanałowej lub dachowej. Niektóre modele wykonane są ze stali nierdzewnej, z trudnopalnego polipropylenu PPs. Konstrukcja wirnika wykorzystuje polipropylen lub polichlorek winylidenu. Tarcza silnika i wlot są przykręcane do obudowy nierdzewnymi wkrętami. Szczelność obudowy zapewnia dodatkowa uszczelka gumowa, umieszczona pomiędzy wlotem i tarczą silnika a obudową. Silnik standardowo przykręcany jest do podstawy z blachy stalowej, malowanej proszkowo. Urządzenia mogą być napędzane silnikami jedno- lub trójfazowymi. Nie mogą służyć do transportu gazów palnych i wybuchowych oraz ich mieszanin, jeżeli nie zostały wykonane w wersji Ex (przeciwwybuchowej).
Wentylatory chemoodporne znajdują zastosowanie w miejscach, gdzie przetłaczane są substancje żrące, takie jak agresywne związki chemiczne, wilgotne gazy, spaliny czy też zanieczyszczone powietrze. Przeważnie wykorzystywane są w przemyśle chemicznym, paliwowym, spożywczym, w rolnictwie i budownictwie, w laboratoriach, w odciągach i dygestoriach, do odprowadzania pyłów, dymu, spalin, oparów kwasów i zasad, rozpuszczalników, oparów tłuszczu, oleju i alkoholu.

Wentylator chemoodporny Colasit CRDV-C
z oferty firmy Venture Industries

Wentylatory w wersji przeciwwybuchowej

Wentylatory wykonane w wersji przeciw­wybuchowej są przeznaczone do pracy w miejscach, w których istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się atmosfer wybuchowych (powstałych w wyniku istnienia mieszanin powietrza z gazami, parami, mgłami i pyłami szkodliwych substancji emitowanych w pomieszczeniu). Urządzenia te są zwykle wytwarzane przy zachowaniu takich samych parametrów aerodynamicznych, jak w przypadku wersji standardowych. Zapewnione zostają jednak jednocześnie podstawowe warunki bezpieczeństwa przeciwwybuchowego tj.:
• zapobieganie powstawaniu nadmiernej temperatury,
• zapobieganie występowaniu łuków elektrycznych i iskier elektrycznych zarówno wewnątrz, jak i na elementach zewnętrznych w czasie normalnej pracy.
Silniki elektryczne zabudowane w wentylatorach muszą spełniać wymagania pracy w strefach zagrożonych wybuchem m.in. wirnik i obudowa wykonane są z materiałów o odpowiednio niskiej rezystancji powierzchniowej oraz o wagowej zawartości pierwiastków aluminium i magnezu poniżej wartości dopuszczalnych podanych w normie PN-EN 13463-1, stopień ochrony IP 56, odpowiednie pary materiałów, wymagana szczelina wlotowa. Wirnik wentylatora musi być odpowiednio wyważony, zarówno statycznie, jak i dynamicznie.
Obudowa typowego wentylatora przeciwwybuchowego wykonana jest ze stali galwanizowanej, pokrytej farbą epoksydowo-poliestrową. Ze specjalnych materiałów wykonany jest również wirnik z łopatkami, w którym wykorzystuje się m.in. poliamid antystatyczny oraz piastę z siluminu. Niektóre modele wentylatorów wykonane są ze specjalnego kompozytu poliestrowego, który dodatkowo wzmocniony jest zbrojeniem z materiałów o niskim poziomie rezystancji elektrycznej. Istotne jest, aby silnik był przystosowany do pracy cią­głej. Na bezpieczeństwo wpływa wysoki stopień ochrony IP oraz klasa izolacji F. Dostępne są również modele wentylatorów, w których przewidziano regulowany kąt nachylenia łopatek.

Wentylator dachowy przeciwwybuchowy (z lewej) i oddymiający firmy Juwent

Wentylatory kołnierzowe przeciwwybuchowe
Wentylatory przeciwwybuchowe dostępne są m.in. w wersji kołnierzowej. Odpowiedni spręż dyspozycyjny pozwala na ich współpracę zarówno z odciągami miejscowymi, jak i z siecią wentylacyjną cechującą się znacznymi oporami. Wentylatory tego typu montuje się wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń, za pomocą wsporników ściennych. Urządzeń tych nie należy stosować do przetłaczania powietrza, które zawiera zanieczyszczenia lepkie, mogące osadzać się na poszczególnych elementach, szczególnie na wirniku. Należy pamiętać, aby wentylatorów kołnierzowych nie używać do przetłaczania powietrza z zanieczyszczeniami żrącymi.
Konstrukcja typowego urządzenia bazuje na spiralnej obudowie wykonanej z blachy stalowej austenitycznej, niemagnetycznej i nierdzewnej. W osi spirali, prostopadle do obudowy, zainstalowany jest silnik elektryczny, kołnierzowy. We wnętrzu obudowy wentylatora, na czopie wału silnika, zamocowany jest wirnik promieniowy, również wykonany ze stali austenitycznej, niemagnetycznej i nierdzewnej.

Wentylatory dachowe przeciwwybuchowe
W wykonaniu przeciwwybuchowym dostępne są również wentylatory dachowe. W ich konstrukcji stosuje się wirniki z łopatkami wygiętymi do tyłu. Przy napędzaniu zastosowanie znajduje silnik z obudową wirującą. Obudowa wentylatora najczęściej wykonana jest z blachy aluminiowej. Konstrukcję nośną stanowi stalowa rama, w której dodatkowo przewidziano miedziany stożek wlotowy. W niektórych modelach znajduje się uchylna rama, dzię­ki której można łatwo prowadzić czynności serwisowe. Ważną rolę odgrywają również zabezpieczenia silnika przed przegrzaniem. Ochrona w tym zakresie uzyskiwana jest dzięki wbudowanym w uzwojenie pozystorom (PTC). Ich wyprowadzone na zewnątrz końcówki powinny być podłączone do przekaźnika zabezpieczającego.
Do budowy niektórych modeli przewidziano specjalne kompozyty poliestrowe, dodatkowo wzmacniane zbrojeniem o niskim poziomie rezystancji elektrycznej. Materiały są tak dobierane, aby nie było potrzeby malowania wentylatorów. Elementy montażowe układu wirującego oraz te, które są skręcone z podstawą dachową, dodatkowo wzmacnia się pierścieniami stalowymi. Pierścienie tego typu uwzględnia się we wnętrzu konstrukcji laminowanej. Ze względu na to, że nie mają one kontaktu z powietrzem atmosferycznym, zmniejsza się ryzyko wystąpienia korozji.

Wentylatory oddymiające

Podstawowa funkcja wentylacji pożarowej polega na wytworzeniu w budynku układu ciśnienia, dzięki któremu dymy pożarowe nie przedostaną się na pionowe drogi ewakuacji, czyli klatki schodowe i zostaną usunięte z korytarzy ewakuacyjnych. Zadanie to realizowane jest przez wykonanie nawiewu pożarowego do klatek schodowych i ich przedsionków oraz wykorzystanie instalacji wyciągowej w korytarzach na kondygnacji objętej pożarem.
Już podczas projektowania należy przewidzieć niezawodną współpracę elementów technicznych instalacji ochrony przeciw pożarowej obiektu, jak np. wentylatorów oddymiających i współpracujących z nimi kanałów odprowadzających dym bądź doprowadzających powietrze. Wentylatory oddymiające mogą także służyć jako urządzenia podstawowej wentylacji w codziennej eksploatacji.
Zastosowanie produktów mogących pracować w wysokiej temperaturze umożliwia zaprojektowanie sprawnego systemu oddymiającego, funkcjonującego w odpowiednio długim czasie. Szczególnie istotna jest odporność cieplna wentylatora, osią­gająca nawet 600^oC przez 120 minut, a tak­że przystosowanie systemu zasilania elektrycznego do pracy w wysokiej temperaturze. Silnik w wentylatorze z napędem bezpośrednim może mieć niezależny układ chłodzenia powietrzem zewnętrznym. W innych przypadkach silnik powinien być oddzielony specjalną osłoną. Wentylatory z napędem pośrednim mogą mieć silnik usytuowany poza przegrodą ognioodporną. Stosuje się także rozwiązania umożliwiające schładzanie pasków transmisyjnych, łożysk lub innych części napędu.
Obudowy wentylatorów oddymiających osiowych wykonane są w postaci okrągłego kołnierza, który osłania wirnik, oraz podstawy pod silnikiem. Kołnierze najczęściej są wytwarzane z galwanizowanej blachy stalowej, malowanej epoksydowo. W konstrukcjach tego typu bardzo często wykorzystuje się wirniki z łopatkami o szerokim profilu, wykonane z aluminium.
Wentylatory oddymiające dostępne są również w wersji promieniowej, kanałowej. Modele tego typu to urządzenia o napędzie bezpośrednim, z łopatkami pochylonymi do tyłu. System ochrony silnika powinien być montowany poza strefą wybuchową. Elementem napędowym jest najczęściej asynchroniczny silnik trójfazowy, zasilany napięciem 400 V AC. Oferowane są również wentylatory z silnikami dwubiegowymi, które mogą współpracować z falownikiem. Jako wyposażenie opcjonalne dostępne są m.in. żaluzje wywiewne, siatki ochronne czy też obudowy dźwiękochłonne.

Wentylator oddymiający firmy Harmann, 11model Movo

Montaż wentylatora oddymiającego
Instalując wentylator oddymiający należy zwrócić uwagę, aby był on sztywno zamontowany. Nie mogą występować odkształcenia lub deformacje obudowy. Należy sprawdzić szczelność połączeń. We wnętrzu wentylatora, jak i we wszystkich kanałach dolotowych nie powinny się znaleźć ciała obce. Po włączeniu wentylatora należy sprawdzić kierunek obrotów. Wirnik powinien obracać się zgodnie ze strzałką, która umieszczona jest na obudowie urządzenia. W niektórych modelach przewidziano otwór rewizyjny, dzięki któremu możliwe jest obserwowanie wirnika. W momencie, gdy wentylator pracuje, można sprawdzić płynność rozruchu, poziom drgań i poziom hałasu urządzenia. Istotną kwestią jest również kontrola poprawności wykonania podłączeń elektrycznych np. w zakresie napięć na poszczególnych fazach. Warto zmierzyć wartości prądów w każdej fazie dla każdego biegu wentylatora. Prądy w poszczególnych fazach nie powinny różnić się bardziej niż o 5%. Wartość pobieranego prądu nie może być wyższa od prądu znamionowego silnika.

Opracowano na podstawie
materiałów firmowych