Dla prawidłowego – bezpiecznego i efektywnego – działania kominka konieczne jest zapewnienie dopływu świeżego powietrza do spalania. Artykuł omawia zagrożenia wynikające z braku dobrze funkcjonującego nawiewu i sposoby wykonania odpowiedniej instalacji doprowadzającej powietrze.

Przy budowie kominka należy bezwzględnie przestrzegać wymogów prawnych dotyczących usytuowania kominka oraz jego przyłączenia do komina. Trzeba również brać pod uwagę przepisy bezpieczeństwa przeciwpożarowego i pamiętać o kluczowych zasadach sztuki budowlanej. Pomieszczenie, w którym instalowany jest kominek, powinno posiadać odpowiednią kubaturę i skutecznie działającą wentylację wywiewną i nawiewną. Nie istnieją przepisy w zakresie zapewnienia właściwego doprowadzenia powietrza do spalania w kominku, co nie oznacza jednak, że problem ten należy traktować jako drugorzędny. Właściwy nawiew jest kluczowym elementem dla zapewnienie bezpieczeństwa, komfortu użytkowania i prawidłowej pracy kominka.

Rys. 1. Układ nawiewu świeżego powietrza do kominka

Skutki braku nawiewu

Należy przyjąć, że do spalenia 1 kg drewna w kominku z zamkniętą komorą spalania potrzebnych jest około 10 m³ powietrza. Jest to ilość na tyle duża, że brak odpowiedniej instalacji nawiewnej skutecznie destabilizuje cały bilans powietrza w domu. Proces spalania bez dopływu odpowiedniej ilości tlenu będzie nieprawidłowy lub przebiegać będzie w ograniczonym (niepełnym) zakresie. Można więc, przy braku odpowiedniego nawiewu, spodziewać się sporych problemów z paleniem w kominku. Będzie to zwłaszcza widoczne w początkowej fazie – przy rozpalaniu. Rozniecenie ognia w niektórych przypadkach może okazać się niemożliwe. Jeśli kominek uda się rozpalić, pomimo braku instalacji nawiewnej pobierze on potrzebne do spalania powietrze. Przy braku bezpośredniego nawiewu, będzie zasysał je z otoczenia (powietrze wtórne). Oczywiście ubytek powietrza w pomieszczeniu, z którego powietrze zostanie pobrane do procesu spalania, zostanie uzupełniony poprzez zaciągnięcie go z otworu wentylacyjnego, który będzie najbliższy lub w którym opory przepływu będą najmniejsze. W 90% przypadków są to najkrótsze kominy w budynku (np. piony kuchenne). Powstaje wówczas tak zwany ciąg wsteczny.

Efektem takiej sytuacji jest pogorszenie jakości spalania (słabszy ciąg), szybsze brudzenie się szyby, wychłodzenie pomieszczenia (np. kuchni), a także uczucie nieustannego przeciągu w domu. To ostatnie jest wyjątkowo nieprzyjemne i mocno odczuwalne, gdyż zaciągane powietrze jest zimne i przemieszcza się z dużą prędkością.

Rys. 2. Wylot przewodu doprowadzającego powietrze do spalania umieszcza się w dolnej części obudowy kominka, albo w jej okolicy, maskując go specjalną metalową kratką

Sytuacje niebezpieczne

W około 10% przypadków opisane wyżej funkcjonowanie kominka może prowadzić do powstania sytuacji niebezpiecznych. Brak odpowiedniej ilości powietrza do spalania może wywołać ciąg wsteczny w przewodzie spalinowym, co przy piecach starego typu (z otwartą komorą spalania i bez przerywacza ciągu) może oznaczać ryzyko zaczadzenia mieszkańców, a w kotłach nowej generacji na pewno spowoduje wyłączenie pieca.
Może także wystąpić zjawisko niepełnego spalania w kominku, czyli taki proces spalania, który oprócz wytworzenia obojętnego dla zdrowia dwutlenku węgla, w wyniku niedoboru tlenu wytworzy także tlenek węgla (czad). Przy osłabionym ciągu kominowym i nieszczelnym kominku także może spowodować to zagrożenie życia.

Rys. 3. Odpowiednie poprowadzenie przewodu nawiewu pozwala nieco podnieść temperaturę dostarczanego powietrza

Szczelny króciec doprowadzający

W najlepszej sytuacji są ci użytkownicy, których kominek wyposażony jest w szczelny króciec doprowadzający powietrze bezpośrednio do komory spalania. W takim przypadku przewód nawiewny należy połączyć z tymże króćcem. Jest to najbardziej wydajny i niepowodujący wychłodzenia pomieszczeń sposób dostarczenia powietrza do spalania. Coraz więcej kominków posiada taką właśnie opcję. Warto zwrócić na to uwagę na etapie wyboru wkładu. Zwłaszcza użytkownicy budynków wyposażonych w mechaniczną wentylację nawiewno-wywiewną muszą zadbać o dostępność tej funkcji. Urządzenia muszą jednak charakteryzować się wysoką jakością wykonania. Brak szczelnego doprowadzenia powietrza do spalania i nieszczelności samego wkładu przeczą idei wentylacji zbilansowanej oraz mogą okazać się niebezpieczne (w przypadku zaistnienia podciśnienia w pomieszczeniu z kominkiem istnieje ryzyko zaciągnięcia spalin z komory spalania, a poprzez nieszczelności – do pomieszczenia).

Rys. 4. Przepustnica zapobiega m.in. wychłodzeniu mieszkania, kiedy kominek nie jest używany

Budowa układu nawiewu powietrza

W przypadku wkładów bez doprowadzenia powietrza do komory spalania, zdecydowanie polecane jest wykonanie nawiewu, najlepiej bezpośrednio pod palenisko (lub w niewielkiej odległości od niego) za pomocą dedykowanego przewodu nawiewnego (rys. 1). Taki układ nawiewu umożliwia dostarczenie powietrza do procesu spalania drewna, jak również do „podmieszania” powietrza ogrzewanego (wtórnego). Kolejna funkcja takiego rozwiązania powoduje ograniczenie efektu wysuszenia powietrza w domu. Wylot przewodu umieszcza się w dolnej części obudowy kominka (rys. 2), albo w jej okolicy, maskując go specjalną metalową kratką.
Należy pamiętać by instalacje były wykonywane tak, aby zagwarantować minimalne opory przepływu oraz umożliwić przepływ wystarczającej ilości powietrza. Przyjmuje się, że przy standardowej wielkości paleniska i instalacji wykonanej przy użyciu kształtek okrągłych, średnica przewodu powinna wynosić co najmniej 110 mm. W przypadku większych palenisk lub kominków otwartych poleca się zastosowanie większych przekrojów przewodów okrągłych lub prostokątnych.

Rys. 5. Czerpnia powietrza

Wstępne ogrzanie powietrza

Przewód nawiewny nie powinien dostarczać do pomieszczenia całkowicie wyziębionego powietrza zewnętrznego, stąd też w przypadku prowadzenia przewodu nie do samej komory spalania, ale obok wkładu, warto zapewnić izolację użytych kształtek oraz maksymalnie zbliżyć wylot powietrza do wlotów komory spalania we wkładzie kominkowym. Można także rozważyć możliwość takiego poprowadzenia nawiewu, by powietrze nim płynące mogło nieco podnieść swoją temperaturę – wykonanie nawiewu w najkrótszej możliwej wersji, „przez ścianę”, powoduje duże prawdopodobieństwo szronienia lub skraplania się pary wodnej w mroźne dni. Dobrym materiałem do wykonywania odcinków prostych instalacji nawiewnych są rury PCV, których przewodnictwo cieplne jest niewielkie i które nie spowodują powstania mostków cieplnych.

Inne elementy

Warto wyposażyć układ nawiewny w przepustnicę, tak by nie wychładzać mieszkania, kiedy kominek nie jest używany. Trzeba przy tym pamiętać by przepustnica nie była w 100% szczelna, ponieważ całkowite zamknięcie dopływu powietrza może spowodować niepełne spalanie i produkcję niebezpiecznego tlenku węgla (czadu). Polecane jest także zamontowanie filtra, który oczyści powietrze z zanieczyszczeń mechanicznych. Filtracja na tym etapie jest bardzo ważna, bowiem największym wrogiem instalacji kominkowych jest kurz. Stosowanie filtrów w przewodzie nawiewowym zmniejsza też zjawisko powstawania smug wokół kratek w kapie kominka.
Na zewnątrz budynku, w ścianie, koniecznie należy zamontować element zewnętrzny (czerpnię powietrza – rys. 5) wyposażony w siatkę przeciw owadom oraz labirynt tłumiący hałas. Materiał, z którego wykonana jest czerpnia, powinien być odporny na warunki atmosferyczne. Siatkę czerpni należy czyścić co najmniej raz w roku i nie przesłaniać jej, tak, aby element ten mógł jak najefektywniej funkcjonować.

Łukasz Darłak
Autor jest wiceprezesem zarządu
firmy Darco